Perun – Słowiański Bóg Gromowładny

W panteonie słowiańskim jednym z najważniejszych bóstw jest Perun, bóg gromowładny, władca grzmotów i piorunów. Imię "Perun" sugeruje związek z gromem perunъ oraz leksemem pьrati, co oznacza "uderzać" lub "bić". Jest to centralne bóstwo w kulturze Słowian wschodnich, a jego imię, jak wynika z badań, można odnaleźć w różnych formach w tradycji staropolskiej, staroruskiej oraz w polskich porzekadłach ludowych.

W źródłach pisanych i folklorze pojawia się mitologiczny motyw walki między Perunem a uosabiającym chaos Żmijem. Na Bałkanach występuje także kult żeńskiego bóstwa Perperuna, partnerki Peruna i jego żeńskiej hipostazy.

Kult Peruna został historycznie poświadczony głównie na Rusi. Przywódcy ruscy, tak jak książę Igor czy Światosław I, składali przysięgi na Peruna. W 980 roku Włodzimierz Wielki w Kijowie postawił posągi bóstw, z Perunem na czele. Istnieje hipoteza, że kult Peruna na Rusi wynikał z wpływów Waregów, którzy przenieśli kult Thora.

Mimo że źródła dotyczą głównie Rusi, istnieją przesłanki sugerujące rozpowszechnienie kultu Peruna na całej Słowiańszczyźnie. Wierzenia Słowian opisuje Prokopiusz z Cezarei, a pewne nazwy miejscowe na Bałkanach, jak Perunovac, mogą być dowodem na rozprzestrzenienie kultu.

Słowianie nie tylko czcili Peruna jako boga gromowładnego, lecz także wierzyli w jego moc leczniczą. Drzewa i wzgórza, na których uderzały pioruny, uznawane były za miejsca o mocy leczniczej. Ludzie otaczali je płotami lub rowami, a spożycie popiołu z uderzenia pioruna miało przynieść długowieczność, dar wróżby i kontrolę nad ogniem.

Badacze, tak jak prof. Aleksander Gieysztor, analizujący kult Peruna, podkreślają jego znaczenie jako naczelnego boga Słowian. Gieysztor sugeruje, że bóstwa połabskie, takie jak Świętowit czy Rugiewit, są wariantami kultu Peruna, ale jednocześnie ostrzega przed nadmiernym ujednolicaniem wierzeń, co może prowadzić do ograniczeń w zrozumieniu różnorodności kulturowej Słowian.

Imię Peruna w języku polskim zlaicyzowało się w słowo "piorun", pozostawiając trwałą pozostałość językową po słowiańskich wierzeniach. Mimo skromnego materiału badawczego, kult Peruna stanowi fascynujący element historii i mitologii Słowian, pozostawiając wiele pytań bez jednoznacznych odpowiedzi.